Czy nowa matryca stawek VAT jest zdrowa?

Czy można powiedzieć, że nowa matryca stawek VAT jest zdrowa? To znaczy czy Ministerstwo Finansów promuje poprzez zmiany w stawkach VAT zdrowe produkty spożywcze? Dlaczego zadaję to pytanie – zgodnie z deklaracjami przedstawicieli Ministerstwa Finansów nowa matryca stawek VAT, która zacznie obowiązywać od 2020 r. ma realizować prozdrowotną politykę publiczną. Zwłaszcza w kontekście zdrowego odżywiania i promowania zdrowego stylu życia. Czy tak jest? Zapraszam do lektury wpisu.

Prozdrowotne założenia nowej matrycy VAT

Nowa matryca VAT miała być zdrowa. Takie były założenia. Przynajmniej takie deklaracje wynikały z wypowiedzi Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Finansów Pawła Gruzy. Chodzi o odpowiedź na interpelację poselską nr 24910 z 22 sierpnia 2018 r. (link do dokumentu):

Pragnę podkreślić, że priorytetowym celem Rządu jest polityka społeczna ukierunkowana na wspieranie rodzin oraz dążenie do zapewnienia im coraz lepszych warunków ekonomicznych. W tym kontekście kwestia szeroko pojętego zdrowia obywateli pozostaje istotnym elementem tej polityki. Dlatego też, w toku wymienionych na wstępie prac nad nowymi rozwiązaniami w zakresie stawek podatku VAT, jednym z punktów odniesienia są zapisy Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016–2020, którego jednym z celów operacyjnych jest poprawa sposobu żywienia, stanu odżywienia oraz aktywności fizycznej społeczeństwa, co ma być osiągane m.in. poprzez prowadzenie prozdrowotnej polityki publicznej ukierunkowanej na zwiększanie dostępności produktów spożywczych zalecanych do spożycia i zmniejszanie dostępności produktów niezalecanych do nadmiernego spożycia. Jednym zaś z narzędzi umożliwiającym promowanie właściwych nawyków żywieniowych może być odpowiednia polityka fiskalna, m.in. w zakresie stawek podatku VAT.

Jak zatem wygląda promowanie właściwych nawyków żywieniowych w projekcie nowej matrycy VAT?

Owoce morza i ślimaki

Od razu zaznaczam, że nowa matryca stawek VAT w dużej mierze jest całkiem sensowną propozycją, upraszczającą rozliczenia VAT. Wystarczy porównać starą i nową matrycę VAT. Ta nowa matryca jest krótsza, prostsza i łatwiejsza w obsłudze dla podatnika (o Wiążącej Informacji Stawkowej już pisałem).

Niemniej podwyższenie stawek VAT na szeroko rozumiane owoce morza (obecnie opodatkowane 5% stawką VAT, a po 2019 r. 23%) ruchem prozdrowotnym raczej nie jest. Wyznawcy diety śródziemnomorskiej nie będą pocieszeni. Można upatrywać się w tym ruchu rodzaju zemsty politycznej na wielbicielach homarów, ośmiornic, krabów, krewetek, ostryg, małż czy kałamarnic. Ale dlaczego ucierpiały też biedne ślimaki? Jak zauważają polscy hodowcy ślimaków, ogromni pasjonaci:

(…) ślimaki konsumpcyjne zawierają duże ilości dobrej jakości białka (min. 16%). Obfitują w nienasycone kwasy tłuszczowe i selen, nie bez przyczyny nazywany pierwiastkiem życia. Mięso jest delikatne, chude. W XVII-wiecznej Polsce było ono dobrze znane i cenione. W pierwszej książce kucharskiej więcej jest przepisów na dania ze ślimaka niż z wieprzowiny. Ale o tym, niestety, zapomnieliśmy.

Oj, na pewno zapomnieli o tym twórcy nowej matrycy VAT. Warto pamiętać, że z preferencyjnej stawki nie skorzystają owoce morza i ślimaki zarówno nabywane w sklepie (do przyrządzenia w domu) jak i te spożywane w restauracji w ramach usługi gastronomicznej.

Słodkie bułki i pieczywo z konserwantami

Warto pamiętać, że obecne przepisy VAT zachęcają do wytwarzania produktów o krótkich terminach przydatności do spożycia, czyli zdrowych, bo co do zasady bez konserwantów. Obecnie na przykład wyroby ciastkarskie i ciastka z dłuższym niż 45 dni terminem przydatności są obłożone 23% stawką VAT (odpowiednio krótszy termin to 8% stawka VAT).

Niezbyt prozdrowotnym rozwiązaniem jest zatem obniżenie stawki VAT (do 5%) dla wyrobów  cukierniczych (czyli herbatników, gofrów, wafli, pierników czy po prostu słodkich bułek). I to niezależnie od ich terminu przydatności do spożycia. Czy tańsze słodkie bułki są prozdrowotnym rozwiązaniem?

Podobnie jest z pieczywem. Każdy chleb, nawet z terminem przydatności do spożycia mocno przekraczającym dwa tygodnie będzie od 2020 r. korzystał z 5% stawki VAT (teraz tak nie jest). Projekt nowych przepisów stanowi na pewno duże uproszczenie podatkowe dla producentów słodkich łakoci czy pieczywa. Ale czy zdrowe dla konsumentów?

Woda butelkowana nadal z 23% a soki z 5% VAT

Nowa matryca VAT nadal traktuje butelkowaną wodę na równi z gazowanymi słodkimi napojami oraz alkoholem. Wszystkie te towary podlegają 23% stawce VAT. Do tej grupy od 2020 r. dołączają napoje z dodatkiem soków owocowych. Obecnie napoje z minimum 20% zawartością soku owocowego lub warzywnego mogą korzystać z 5% stawki VAT. Za to 100% soki warzywne i owocowej nadal będą korzystać z preferencyjnego opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Nowa matryca stawek VAT i przykłady prozdrowotne

Tak jak pisałem, nowa matryca nie jest bardzo złą propozycją. Obniża i ujednolica na przykład stawki VAT na wszystkie owoce (5%). Ujednolica traktowanie produktów mlecznych. Wszystkie jogurty, maślanki, kefiry czy mleko będą korzystały z 5% stawki VAT (no, chyba że będą zawierały kawę oraz jej ekstrakty, esencje lub koncentraty). Obniża też opodatkowanie musztard czy przypraw. Z 8% stawki VAT będą co do zasady nadal korzystać suplementy diety. Natomiast dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego będą korzystać z 5% stawki podatku od towarów i usług.

Tak więc odpowiedź na pytanie czy nowa matryca stawek VAT jest zdrowa nie jest jednoznaczna. Można w niej znaleźć rozwiązania prozdrowotne, ale także te mniej korzystne dla naszego zdrowia.

*****

Przypominam, że swoje uwagi do projektu nowej matrycy VAT można wciąż zgłaszać do Ministerstwa Finansów. Zatem wciąż można jeszcze próbować wpływać na ostateczny kształt przepisów wprowadzających nowe stawki VAT. Nie tylko w zakresie produktów spożywczych. Jeśli więc Twoja organizacja jest zainteresowana pomocą w uzyskaniu komentarza/przygotowaniu uwag do proponowanych zmian – prośba o kontakt.

Przypominam też, że nowa matryca stawek VAT pojawiała się już kilkukrotnie na stronach bloga. Pisałem m.in. o produktach leczniczych weterynaryjnych, a także o tym Jak przygotować się do zmiany stawek VAT (od 2019 r.). A tu podsyłam link do projektu przepisów wprowadzających nową matrycę VAT.